Luchtaanvallen vluchthaven Dintelsas
De gemeente Dinteloord en Prinsenland heeft hevig te lijden gehad onder de gevolgen van de luchtoorlog. Met name de vluchthaven werd regelmatig het doel van luchtaanvallen en beschietingen met boordwapens, het z.g.n. straffing. Met name in dossier nr. 3744 uit het gemeentearchief, wordt uitgebreid ingegaan op de luchtaanvallen op grondgebied van Dinteloord. In een politioneel maandrapport voor de periode van 15-09-1943 tot en met 14-10-1943 werd als volgt bericht: “De aanvoer van bieten wordt zeer bemoeilijkt, doordat in het Volkrak vrij regelmatig schepen door vliegtuigen worden beschoten. Op 4 October 1943 is een schip beschoten, dat voor het kolen lossen voor de fabriek gelegen was. Hierbij werden 3 personen zwaar en 2 personen licht gewond”11. De genoemde fabriek was de suikerfabriek. Aansluitend kan worden gesteld dat er niet één, maar twee schepen, genaamd Fidusia en Dana Adriana, op de Mark ter hoogte van de suikerfabriek door vier Britse vliegtuigen onder vuur werden genomen.12 Deze luchtaanval is dan ook niet direct relevant in kader van het onderzoek, omdat de suikerfabriek direct tegen Stampersgat aan ligt; Op 18-10-1943 voerden zeven à acht Britse vliegtuigen met boordwapens aanvallen uit op schepen in het Volkrak en de vluchthaven. Eén schip zonk, acht schepen werden min of meer ernstig beschadigd. Vijf personen raakten licht gewond .
Op 13-11-1943 beschoten Britse vliegtuigen een schip dat zich op de Dintelsas bevond. Eén persoon raakte als gevolg van deze luchtaanval gewond.
Op 30-11-1943 werd een sleepboot in het Volkrak tot zinken gebracht door geallieerde vliegtuigen .
Op 29-02-1944 werden schepen in de haven van het Dintelsas beschoten. Eén burger werd gedood, twee anderen raakten gewond. In regionale literatuur wordt het volgende over de betreffende luchtaanval vermeld: “Engelse jagers beschoten op 29 februari 1944 bij Dintelsas (Dinteloord) de motortjalk Zeelandia van Cornelis Abel Dane uit Sint-Annaland. De schipper werd dodelijk getroffen, zijn vrouw bleef ongedeerd. Ook zwager Adrie Scherpenisse - die mee aan boord was - kwam er goed vanaf, al werden de kappen van zijn klompen geschoten”. In Duitse rapporten werd gesproken over een aanval door een Spitfire op de haven van Dintelsas om 13:25 uur. Een Flak-militair en twee burgers raakten gewond, een marineschip werd beschadigd
Op 25-08-1944 ontplofte er een bom in de bebouwde kom van Dinteloord.
De waarnemend burgemeester van Dinteloord berichtte op 04-09-1945 dat zich in de haven twee schepen bevonden. Deze schepen waren door de Duitse Wehrmacht tot zinken gebracht en vormden een belemmering in verband met de aanstaande bietencampagne.
De overige vermeldingen met betrekking tot de (lucht-)oorlog zijn zeer divers. Het onderstaande overzicht bevat een selectie, van de grote hoeveelheid aangetroffen gegevens:
In één van de buitendijken van Dinteloord werd door storm op 08-04-1943 een groot gat geslagen. Het gat werd met medewerking van de Wehrmacht gerepareerd.
Op 04-11-1944 vonden er een bombardement en vliegtuigbeschietingen plaats op het grondgebied van de gemeente Dinteloord, met tot gevolg dat meerdere burgers om het leven kwamen. 19 In aansluiting op deze vermelding kan worden gesteld, dat ten gevolge van het op 04 en 05-11-1944 plaatsgehad hebbende bombardement, het postbureau van de Marechaussee geheel werd verwoest.
Op 24-02-1945 berichtte de waarnemend burgemeester van Dinteloord als volgt: “De wnd. Burgemeester van Dinteloord waarschuwt hierbij nogmaals de ingezetenen tegen het zonder dringende noodzaak tijdens granaatvuur zich in de open lucht op te houden of te begeven. Ook wijst hij met nadruk op het grote gevaar bij het inwerking stellen van het afweergeschut. Veelvuldig komt het voor dat blindgangers of granaatsplinters in deze gemeente terechtkomen. Tijdens het schieten is het dan ook geboden dekking te zoeken. Men gaat niet in open deuren of voor ramen staan. Bedwing uw nieuwsgierigheid!” Uit dit citaat blijkt, dat de bewoners maanden na de bevrijding nog steeds te duchten hadden onder neerkomende granaten;21
De burgemeester van de gemeente Dinteloord sprak in een brief d.d. 22-10-1946 over: “de zwaar getroffen gemeente Dinteloord”. Onder andere de gebouwen van de suikerfabriek en panden aan de Havenweg hadden oorlogsschade opgelopen.
Een opgavenlijst van munitie, projectielen d.d. 11-12-1944 etc. spreekt boekdelen over de hoeveelheden munitie die na de oorlog in de gemeente Dinteloord aanwezig waren: tientallen landmijnen, mortieren, handgranaten en daarnaast pantservuisten, kisten met patronen, granaten, blindgangers, enkele bommen en een “raketbom”. Op een 16 ha groot perceel bij het Dintelsas bevonden zich mijnen, bij de kerk lag munitie. Er was bovendien sprake van schade als gevolg van beschietingen. Het gemeentehuis werd door bommen, granaatvuur en boordwapens beschadigd. In de bebouwde kom liep het straten dek in bijna alle straten schade op door bom treffers en/of granaatvuur. Twee van de drie bruggen waren beschadigd en doordat een viertal bommen in de haven was ontploft, in combinatie met het feit dat twee schepen waren opgeblazen, werden de havenmuren ernstig beschadigd. Op tien plaatsen waren gaten in de weg geblazen. Nadat een gezonken zolderschuit in 1945 in het Dintelsas was gelicht, bleek dat het vaartuig een “bom” en 30 kisten munitie bevatte. Op de dijk langs de vluchthaven lagen lag een hoeveelheid munitie .
Een kaartje met de geallieerde stellingen . Rechts boven de vluchthaven van Dinteloord
Onder een politie Rapport over een aanval op diverse vracht schepen .
In de mark werden mijnen gedropt door geallieerden met de bedoeling om de schepen van de vijand tegen te houden in de op mars naar Breda.dit was in oktober 1940.
rapporten vliegsquadrons bombadement Dinteloord.
Vermelding Operations Record Book No. 332 (Norwegian) Squadron d.d. 26-09-1944 (The National Archives-UK, Air 27/1729):
“The Squadron took off at 11.45 hrs., on bombing, led by Major Ryg. No enemy opposition of any kind. 11 x 500 LB.s – 0.25 G.P. dropped. 9.000/3.000 ft. 1 near miss ship 2.000 Tons in harbour Oranjeoord D.6745. 2 in T/A remainder outside. Information: - 1 vessel believed 2.000 Tons & 6 barges in harbour Oranjeoord D 6745. At 12.45 hrs. all a/cs were safely returned to base. Weather was 3-4/1ohts. Cumulus 3/6.000 ft. Visibility good.”[ N.B. Oranjeoord ligt ten noordoosten van Heijningen. De enige haven in deze regio is de vluchthaven van Dintelsas, de coördinaat die wordt genoemd valt op de betreffende haven];
“11 x 500 LBS 025 dropped. 1 near miss Ship. 2 in T/A. remainder outside.”;
Vermelding Operational History 146 Wing d.d. 28-09-1944:
“257 Squadron attacked two very large barges at the mouth of the Dintel Mark river and left one sinking and the other well on fire. They also observed and reported a 2,000 ton ship.”;
“257 Squadron returned to their 2,000 ton ship, and after firing 32 rockets into it, they saw a flash, a ball of smoke and flames. Four barges near, were straffed and strikes claimed. A ship of approximately 700 tons was also seen. The barge claimed sinking on the previous attack was definitely seen sinking.”;
Vermelding Operations Record Book No. 302 (Polish) Squadron d.d. 03-11-1944 (The National Archives-UK):
“12 x 500 and 24 x 250 lb bombs were dropped on alternative target at D.6743, all bombs falling in the village. Flak encountered at E1656 and D6745 being beagre heavy
Hier een Rapport van een aanval op schepen op het Volkrak .
Dinteloorder omgekomen op de veerboot van Willemstad naar Numansdorp
Het monument slachtoffers ‘Lely’ en ‘Willemstad’ bestaat uit een rechthoekige plaquette van roestvast staal met de namen van de 13 slachtoffers in Numansdorp (gemeente Hoeksche Waard).
Tekst
De tekst van de plaquette luidt:
‘SLACHTOFFERS BESCHIETING RTM VEERBOTEN MINISTER C. LELY EN WILLEMSTAD DOOR 12 GEALLIEERDE JACHTVLIEGTUIGEN OP 13 NOVEMBER 1943
ADRIANUS VAN DEN BERG
WILLEMSTAD – 32 JAAR
JAN HENDRIK BRUNT
ROTTERDAM – 31 JAAR
PIETER A. CAPELLE
OOSTERLAND – 28 JAAR
PIETER DUSON
NAALDWIJK – 43 JAAR
ANTONIA J. HERSELMAN
DINTELOORD – 60 JAAR
JAN. L. VAN HEUKELEN
BURGH – 51 JAAR
ANTHONY HUSSON
BRUINISSE – 56 JAAR
DIRK C. DE JONG
NUMANSDORP – 51 JAAR
HENDRIK JUMELET
ROTTERDAM – 10 JAAR
STOFFEL I. JUMELET
BRUINISSE – 57 JAAR
HENDRINA J. VAN DEN OUDEN
NIEUWERKERK – 32 JAAR
JAN VAANE
ELKERZEE – 24 JAAR
PIETER K. VETH
ROTTERDAM – 29 JAAR.’
DE GESCHIEDENIS
Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan de 13 burgerslachtoffers van de beschieting van twee RTM veerboten op 13 november 1943 door 12 geallieerde jachtvliegtuigen.
Twaalf Hawker Typhoons van 198 squadron RAF, die waren opgestegen vanaf de basis Manston in Engeland, voerden onder de militaire codenaam Roadstead, op zaterdag 13 november 1943 een aanval uit op een konvooi schepen in het Volkerak en het Hollandsch Diep ter hoogte van Willemstad. Om circa 16.15 uur werd vanuit de bewolking de aanval ingezet, waarbij 2 formaties van elk 6 jagers de aanval uitvoeren op o.a. de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM) veerboten SS Willemstad en SS Minister C. Lely. Beide veerboten waren net vertrokken uit de Tramhaven van Numansdorp, op weg naar respectievelijk Willemstad (Noord-Brabant) en Zijpe (bij Bruinisse) Zeeland.
Het Duitse luchtafweergeschut op de Willemstadse wallen weerde zich danig, echter de jagers werden niet geraakt.
De Typhoons voerden meerdere aanvallen uit. De veerboot ‘Willemstad’ werd, doorzeefd met kogels, door kapitein van de Est op de beschoeiing aan de Westdijk bij Willemstad gezet. Duitse soldaten droegen de gewonden, vrouwen en kinderen, wadend door het water, aan wal. De veerboot ‘Minister C. Lely’ kon aan de grond gezet worden op de Hellegatsplaat, waar zij deels uitbrandde, de vrijwillige brandweer van Willemstad was actief bij de bestrijding van de brand. Die dag werden 9 doden aan land gebracht, van de 29 gewonden, waarvan 15 zwaar, die in verschillende ziekenhuizen werden ondergebracht, overleden er dezelfde dag vier.
De meeste doden en gewonden vielen aan boord van de ‘Lely’. Verder sneuvelde een Duits soldaat aan boord van de ‘Willemstad’.
Oprichting
De plaquette kwam tot stand dankzij inspanning van overlevende Cees Pijl, Zuid-Beijerland.
Onthulling
Het monument is onthuld op 9 juli 2015.
De slag om de schelde.
Een mooie documentaire over de Canadese bevrijders . van Normandië tot bergen op zoom .
Buiten alle oorlog handelingen in Dinteloord werden in Dinteloord ook vluchtelingen opgevangen.
Volgens een rapport van burgemeester Van Campen werden in augustus 1944 maar liefst 1000 vluchtelingen opgevangen van uit de Zeeuwse en zuid Hollandse eilanden .
Aan de hand van War Diaries, afkomstig uit The National Archives in Londen (UK) kan het volgende met betrekking grondgevechten worden vastgesteld: De gemeente Dinteloord was frontgebied. Dit blijkt uit het feit dat opeenvolgend verschillende eskadrons van de 12th Manitoba Dragoons de frontsector van de coördinaten 590420 tot 672451(meest noordelijke gedeelte: haven bij Dinteloord) in november 1944 bewaakten; In de War Diary van de 12th Manitoba Dragoons wordt op 03-12-1944 vermeld dat er drie lichtbakens waren geplaatst op de coördinaat 6745. Dit betreft de haven bij Dinteloord; Op 15-02-1945 crashte er een Mustang van de 8th USAAF op de coördinaat 618419. Deze locatie bevindt zich in de directe nabijheid van de Kleine dijk, ten zuidwesten van het onderzoeksgebied;
Duitse stellingen bij de vluchthaven te Dintelsas op 23-02-1944
Op 16-02-1945 vielen er “6 rounds” 105 mm granaten op de coördinaten 651439 en 630430. De beide locaties liggen relatief dichtbij het onderzoeksgebied. Dit geldt ook voor de “10 rounds” van 105 mm en “25 rounds” 3 inch mortiergranaten die in het gebied .
Op 20-03-1945 werd de vluchthaven van Dinteloord (coördinaat 670451) bestookt door Duitse artillerie. Er vielen volgens geallieerde opgave in totaal “10 rounds”;
Op 24-04-1945 voerden ca. 20 Duitsers een raid uit in de Vrouwenpolder, tussen de coördinaten 654440 en 636437. Een groep van zes tot acht man, die bewapend was met Spandaus, kwam naar de dijk en sneed de telefoondraad kapot. Het kwam tot een vuurgevecht met de manschappen van 62nd Anti Tank Regiment;
Schets van het Nederlandse verzet van de haven van Dintelsas, met bijbehorende loopgraven etc.
Op de bovengenoemde datum werd de kaartvierkant 6644 bestookt met 30 mortieren en vier geschut granaten. Het onderzoeksgebied, ten zuidwesten van de vluchthaven van Dinteloord, bevindt zich binnen deze coördinaat. Dit geldt ook voor de kaartvierkant 6042, waar twee granaten neerkwamen en de kaartvierkant 6744, waar op 27-03-1945 vijftien mortiergranaten en negen geschut granaten neerkwamen;
Geallieerde stellingen langs het Volkrak.
Uit drie Duitse vermeldingen uit de Tweede Wereldoorlog blijkt eveneens dat de vluchthaven / Dintelsas het doelwit werd van Duitse artilleriebeschietingen (herkomst vermeldingen: collectie Van Doorn):
Vermelding d.d. 22-12-1944
Vermelding d.d. 26-12-1944
Vermelding d.d. 26-12-1944
Zowel de Daily Logs van de 2nd Air Force, alsmede de Operations Record Books (ORB‟s) van bij de luchtaanvallen betrokken Squadrons van de Royal Air Force, geven blijk van diverse luchtaanvallen op zowel de vluchthaven, als de plaats Dinteloord zelf. De luchtaanvallen werden uitgevoerd met raketten (vermoedelijk 3 inch met 60 lbs SAP), 250-ponders en 500 ponders. Een opvallende constatering is, dat enkele vermeldingen niet corresponderen met processen-verbaal uit het gemeentearchief. Ergo: niet iedere Britse vermelding voor een luchtaanval kan worden gekoppeld aan een Nederlandse primaire bron uit de Tweede Wereldoorlog. Het onderstaande overzicht bevat opeenvolgend de in The National Archives te Londen aangetroffen gegevens, gevolgd door uitgebreidere beschrijvingen uit de ORB‟s.
Sheet Datum Tijd SQN/Wing Type vliegtuig Gebied Coördi- Naat Beschrijving Daily Log 2n
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
National Archives-UK, Air 27/1729):
“The Squadron took off at 11.45 hrs., on bombing, led by Major Ryg. No enemy opposition of any kind. 11 x 500 LB.s – 0.25 G.P. dropped. 9.000/3.000 ft. 1 near miss ship 2.000 Tons in harbour Oranjeoord D.6745. 2 in T/A remainder outside. Information: - 1 vessel believed 2.000 Tons & 6 barges in harbour Oranjeoord D 6745. At 12.45 hrs. all a/cs were safely returned to base. Weather was 3-4/1ohts. Cumulus 3/6.000 ft. Visibility good.”[ N.B. Oranjeoord ligt ten noordoosten van Heijningen. De enige haven in deze regio is de vluchthaven van Dintelsas, de coördinaat die wordt genoemd valt op de betreffende haven];
“11 x 500 LBS 025 dropped. 1 near miss Ship. 2 in T/A. remainder outside.”;
Vermelding Operational History 146 Wing d.d. 28-09-1944:
“257 Squadron attacked two very large barges at the mouth of the Dintel Mark river and left one sinking and the other well on fire. They also observed and reported a 2,000 ton ship.”;
“257 Squadron returned to their 2,000 ton ship, and after firing 32 rockets into it, they saw a flash, a ball of smoke and flames. Four barges near, were straffed and strikes claimed. A ship of approximately 700 tons was also seen. The barge claimed sinking on the previous attack was definitely seen sinking.”;
Vermelding Operations Record Book No. 302 (Polish) Squadron d.d. 03-11-1944 (The National Archives-UK):
“12 x 500 and 24 x 250 lb bombs were dropped on alternative target at D.6743, all bombs falling in the village. Flak encountered at E1656 and D6745 being beagre heavy”.
Mijnenvelden
Ten zuiden van de vluchthaven bevond zich een mijnenveld. Ter plaatse van dit mijnenveld werden in de periode 27-08-1945 t/m 29-08-1945 80 Schü-Minen 42 en 140 houten doosmijnen geruimd. Waarschijnlijk werden er drie mijnen vermist: er werden drie kraters gevonden van door bominslag ontplofte houten doosmijnen. Van ca. 80% van de mijnen waren de ontstekers “versleten” (volgens rapport, waarschijnlijk onschadelijk gemaakt / buiten werking gezet).
foto 1 is een bunker aan de sas dijk foto 2 dezelfde bunker aan de binnenzijde. bunker was een groepsschuilplaats en werd gebouwd in 1914-1918, als onderdeel van de stelling van het Hollands Diep en het Volkrak. Dit was de communicatie bunker in 40 -45.
foto 3 en 4 zijn de fotos van de bunker aan de buitendijk aan dintelsas een type 612.Deze bunker is gebouwd ter verdediging van het er vlakbij gelegen Sluiscomplex Dintelsas. Onderdeel van Stp Gr Dinteloord. Baupunkt 259 Stp XXXV H. De bunker op foto 5 staat op privé grond. en is helaas niet zichtbaar. het is een type 680.